انواع باد ها را در ایران بشناسیم
زمستانی
ایران معمولاً تحت تأثیر مرکز هوای فشرده آسیایی است و درنتیجه دارای هوایی ملایم و خشک است که به طورکلی از شمال و شمال شرقی جریان دارد. این بادها در بسیاری جاها صرفاً «شِمال» و در کرمانشاه «باد سیاه» می‌خوانند. این وضع ثابت، کم وبیش مرتباً براثر کاهش فشار هوایی که از سوی مغرب جریان دارد برهم می‌خورد. این جریان بیش‌تر مسیری شمالی را در قفقاز می‌پیماید، سپس از دریای خزر و شمال خراسان و کوه‌های هندوکش می‌گذرد، و مسیر جنوبی آن تا خلیج فارس ادامه می‌یابد. وزش این بادها سبب انواع گوناگون هوای متغیر میشود. در کرانه‌های دریای مازندران بادی به نام «سَرتوک» یا «سَلتوک» جریان دارد که در پاییز هنگام عبور جبهه کم فشار مستقیماً از سوی شمال شرقی می‌وزد، ولی در اواسط زمستان جبهه کم فشاری را که در آن زمان در حوضه جنوبی دریا قرار دارد دور می‌زند یا مستقیماً از دریا به صورت باد شمال ـ شمال غربی، موسوم به «خزری» یا در امتداد ساحل به صورت باد شمال غربی، موسوم به «دشت وا» یا در نواحی شرقی تر به نام «وارش وا» یعنی «باد باران زا»، به سواحل گیلان می‌رسد. در سواحل خلیج فارس، به دنبال عبور جبهه کم فشار هنگامی که باد سردی شبیه باد سرد و خشک مدیترانه ای از سوی فلات ایران می‌وزد، مدت کوتاهی هوا به سردی می‌گراید؛ در فارس آن را «گُهره» می‌نامند.
گاه پدیده مشابهی در فلات جنوب البرز پدید می‌آید، و آن هنگامی است که جبهه کم فشاری در امتداد جناح جنوبی آن سلسله کوه‌ها جریان می‌یابد. از سوی دیگر، هنگام عبور جبهه‌های کم فشار، گرم‌بادهایی، که پس از عبور از کوهستان‌ها گرمتر میشود، از دامنه های شمالی ارتفاعات به پایین می‌وزد. این پدیده در جاهای مختلف فلات واقع در جانب شمال شرقی زاگرس روی می‌دهد، و با بادهایی که پس از عبور از فراز سوریه و عراق گرمتر شده همراه است، مانند «گرمیش» در میانه و «گَرمیج» در اردبیل. این وضع بویژه در شیب تند شمالی البرز نگران کننده است، زیرا این باد گرم (گرمش، گرمیش) ممکن است جنگل‌ها را به آتش بکشد یا سبب ذوب ناگهانی برف‌ها و ایجاد سیلاب شود، که به همین دلیل، آن را «برف خور» نیز می‌خوانند.
تابستانی
هوا در تابستان، عموماً به سبب گسترش هوای فشرده نیمه استوایی، گرم و خشک و ثابت است. پژوهش‌های هواشناسی حاکی از افت بسیار منظم فشار هوا از شمال و شمال غربی به طرف مرکز فشار کم در شمال غربی شبه قاره هند است. بدین ترتیب در خوزستان و کرانه خلیج فارس، باد شمال غربی که «شَمال» خوانده میشود در سراسر فصل گرما می‌وزد. در مشرق و جنوب شرقی فلات (سیستان، جنوب خراسان، کویر لوت)، وزش «باد صد و بیست روزه» از اوایلِ خرداد تا اواخر شهریور نخست فقط در بعدازظهر ولی از اواسط فصل در تمام طول روز و شب با نظمی خارق العاده ادامه دارد. گاه بسیار شدید است، ولی بندرت از صد یا ۱۲۰ کیلومتر در ساعت تجاوز می‌کند و اغلب در حد سی یا چهل کیلومتر در ساعت یا کمتر است. پشته‌ها («کلوت» ها) ی شبه ویرانه ای که این باد در شن‌های نرم جنوب کویر لوت پدید آورده دارای همین جهت شمال -شمال غربی به جنوب -جنوب شرقی است و حکایت از دوام و شدت باد دارد. استفاده از این باد به عنوان منبع انرژی از زمان‌های بسیار دور آغاز شده است و سیستان و جنوب خراسان از مراکز مهم استفاده از امکانات آسیای بادی هستند. در وزش ثابت تابستانی، جریان‌های محلی باد یا نسیم که پیوسته از فرا درّه به فرو درّه و بالعکس تغییر می‌کند، مهم است. از جمله می‌توان از باد مشهور مَنجیل، شهری واقع در راه رشت قزوین در درّه سفیدرود، نام برد. این باد در بعدازظهرهای تابستان از شمال شرقی به طرف جنوب غربی می‌وزد و غالباً آن قدر شدید است که، بنا به شهادت بسیاری از مسافران، عبور از پل بالای رود را خطرناک می‌سازد. در منطقه تهران، نسیمی را که از اوایل فروردین به بعد به سوی ارتفاعات می‌وزد باعث بهتر جوانه زدن گل‌ها می‌پندارند و به همین دلیل آن را «بادِ گل سرخ» می‌نامند.
تنها منطقه‌هایی که در معرض وزش ثابت بادهای تابستانی نیست دامنه‌های شمالی البرز و بخش‌های جنوب شرقی افغانستان است که بقایای بادهای موسمی اقیانوس هند بدان می‌رسد. طوفان‌های تابستانی که از این بادهای موسمی ناشی میشود گاهی در جنوب شرقی ایران و حتی در فارس نیز رخ می‌دهد، ولی بسیار نادر است. معمولاً خلیج فارس و کرانه‌های جنوب شرقی ایران در تابستان فقط در معرض نسیم دریا از سوی شرق (شرقی) قرار دارند. این نسیم که بسیار مرطوب است هوا را بسیار سنگین می‌کند، ولی بارندگی به دنبال ندارد.
بهاری
هوای متغیر تنها در فاصله پایان زمستان و آغاز تابستان، یعنی در ایام بهار، وجود دارد. مراکز محلی هوا با فشار کم، در این ایام، در مناطق پستِ فلات ایران و غرب آسیای مرکزی گسترش می‌یابد و گاه سبب رگبارهای همرفت و گرد و غبار و طوفان شن میشود. در این فصل احتمال وقوع طوفانِ خاک بسیار است. این گردبادها در بعدازظهرها در مناطقی روی می‌دهد که حرارت آن‌ها متغیر است و به اعتقاد عوام دیو تنوره می‌کشد. این گونه گردبادها گاه در تابستان نیز رخ می‌دهد. از سوی دیگر، ایران بندرت دچار بادهای جنوبی گرم و خشک از نوع خمسین میشود که غالباً در بهار، هنگام عبور جبهه ای از هوای کم فشار از دریای مدیترانه، به کشورهای ساحل آن دریا هجوم می‌آورد. این وضع گاهی در خوزستان و حتی در بلوچستان رخ می‌دهد، ولی چون باد از خلیج فارس یا دریای آزاد عبور می‌کند، همیشه مقداری رطوبت به همراه دارد.
