واژه تغییر هوا به معنی تغییرات کوتاه مدت جوی است ، اما اصولا تغییر به چه معنی است و چه چیزی تغییر می کند ؟ با دیدبانی از برخی خصوصیات مشخص اتمسفر که مرتب در حال تغییر می باشند و مشخص کردن انها در هر لحظه یا زمان معین ، می توان به چگونگی وضعیت هوا پی برد.
متغیر های مهمی که در تعیین وضع هوا موثر هستند عبارتند از :
۱- دما
۲- رطوبت
۳- دید افقی (مه و غیره )
۴- ابرها و وضعیت آسمان
۵- نوع و مقدار بارندگی
۶- فشار هوا
۷- باد
گرچه عناصر دیگری نیز همیشه دیدبانی شده و در توصیف وضع هوا مورد استفاده قرار می گیرند ، اما انچه مورد برسی بیشتر قرار می گیرد همین موارد مذکور است که همراه با عوامل دیگری که بر انها تاثیر می گذارد برسی خواهند شد . به عبارت دیگر اکثر دیدبانی های جوی بر اساس همین هفت عنصر ذکر شده انجام میگیرد . از عناصر ذکر شد ابر و جهت باد بیش از همه در پیش بینی های جوی موثر هستند .
عناصر جوی را نباید جدا از هم مورد برسی قرار دهیم زیرا کاملا با هم در ارتباط هستند . از بین عوامل هواشناسی دمای هوا مهمترین عاملی است که تغییرات آن باعث ایجاد تغییر در عناصری می شود که ما آنها را تغییر وضع هوا می نامیم .
هوای گرم بیش از هوای سرد بخار آب را در خود جای می دهد . بنابراین با وزش باد گرم و عبور ان از روی سطح مذکور و یا توده های آب سرد سرعت تبخیر افزایش می یابد . حال چنانچه هوای گرم به اندازه کافی سرد شود ، هوای سرد قادر به نگهداری آب اضافی در خود نخواهد بود و بخار آب اضافی به صورت قطرات ریز آب از آن خارج می شود . لذا مشاهده می شود که تغییر دما باعث تغییر رطوبت ، و در نتیجه تشکیل ابر و مه و بارندگی می شود.
تغییر دما باعث اختلاف فشار نیز می گردد . اکر بخشی از هوا نسبت به هوای اطراف خود گرمتر گردد منبسط سده و چگالی آن کاهش می یابد ، به طوری که میل به صعود پیدا میکند . چون هوای سرد اطراف نسبت به هوای گرم شده سنگین تر است ، لذا فشار آن نسبت به هوای گرم شده بیشتر خواهد بود .به عبارت دیگر در شرایط فشار مساوی ، فشار سنج در قسمت گرم شده هوا مقدار کمتری را نسبت به هوای سرد نشان می دهد .
در چنین شرایطی که فشار در یک نقطه از جو کم و در جای دیگر زیاد می باشد ، جریانی از هوا به نام باد از نقطه ای که فشار هوا در انحا بیشتر است به سمت فشار کمتر است برقرار می گردد . برای تجسم موضوع کاسه پر آبی را در نظر بگیرید که وارونه روی میزی قرار گرفته باشد . به محض اینکه کاسه برداشته شود ، جریان آب در اطراف برقرار می گردد . کاسه اب حالت ان نقطه ای را دارد که فشار هوا در ان زیاد است .
