ویژگی‌های آب و هوایی استان خراسان رضوی
استان خراسان رضوي داراي وسعتي بيش از ۱۲۷ هزار كيلومترمربع مي باشد كه بين مدار جغرافيايي ۳۳ درجه و ۵۲ دقيقه تا ۳۷ درجه و ۴۲ دقيقه عرض شمالي از خط استوا و ۵۶ درجه و ۱۹ دقيقه تا ۶۱ درجه و ۱۶ دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرارگرفته است.
استان خراسان رضوی از تنوع اقلیمی برخوردار است، اما به طور کلی جزو مناطق نیمه خشک کشور به شمار می‌رود. براساس طبقه بندی اقلیمی دمارتن شهرستانهای درگز، قوچان، نیشابور، جوین، جغتای، تربت جام و تایباد دارای اقلیم خشک و شهرستانهای مشهد، سرخش، فریمان و نواحی جنوبی استان دارای اقلیم نیمه خشک می باشد. لذا اقلیم استان خراسان رضوی بدلیل آنکه مقادیر ضریب خشکی آن در طبقه بندی اقلیمی یک و دو قرار می گیرد دارای اقلیم خشک و نیمه خشک می باشد.
بر اساس طبقه بندی اقلیمی دکتر کریمی که با استفاده از سه شاخص گرما، سرما و رطوبت اقلیم منطقه را معرفی می نماید؛ اکثر نواحی استان به جز قسمتهای محدودی از شهرستان تربت حیدریه ، سایر نواحی استان دارای اقلیم نیمه خشک می باشد.
بر اساس طبقه بندی اقلیمی ایوانف که بر اساس مقایسه بارندگی و تبخیر استوار است، اکثر شهرستانهای شرقی، غربی ، جنوبی ومرکزی استان دارای اقلیم بیابانی می باشد.
بر اساس طبقه بندی اقلیمی آمبرژه که بر اساس تقسیم بارندگی بر دما(حداقل و حداکثر) به جای محاسبه میانگین دمای متوسط سال یا ماه استوار است؛ کل استان دارای اقلیم خشک سرد و فقط شهرستان قوچان دارای اقلیم نیمه خشک سرد می‌باشد.
طبق طبقه بندی کوپن که بر اساس بارش و میانگین دمای ماهانه و سالانه انجام شده است ؛ استان خراسان رضوی دارای اقلیم خشک سرد می باشد. بطور کلی اقلیم استان خراسان رضوی خشک و نیمه خشک سرد می باشد.
از خصوصیات بارندگی در استان خراسان رضوی ، بارش در فصل سرد سال با توزیع غیر نرمال است. بارشهای سیل آسا، کوتاه مدت و رگباری قسمت عمده بارندگیهای سالیانه را تشکیل میدهد. متوسط بارش استان طی دوره آماری(۱۳۹۱-۱۳۶۸) ۲۰۹.۸ میلی‌متر محاسبه شده است . این در حالی است که متوسط بارندگی ایران ۲۴۳ میلی‌متر و متوسط بارش جهان ۷۸۰ میلی‌متر برآورد شده است. ملاحظه می‌گردد که بارندگی استان خراسان رضوی، حدود یک چهارم متوسط بارش جهانی بوده و جزء مناطق کم باران جهان محسوب می‌گردد. توزیع بارش استان یکنواخت نبوده و بطور کلی مقدار آن از شمال به جنوب استان کاهش می یابد.
کمترین بارش متوسط سالانه خراسان رضوی در شهرستان خواف به مقدار ۱۱۶.۲ میلی‌متر بوده و بیشترین مقداردر قوچان به مقدار ۳۱۲.۸ میلی‌متر محاسبه گردیده است. بارش متوسط سالانه دوره آماری در مشهد ۲۵۴.۳ میلی‌متر می باشد. از دیگر خصوصیات بارندگی در خراسان رضوی بارش در فصل سرد با توزیع غیر نرمال است. بارشهای سیل آسا، کوتاه مدت و رگباری قسمت عمده بارندگیهای سالانه را تشکیل میدهد.
از نظر دمایی، استان خراسان رضوی دارای تابستانهای گرم وزمستانهای نسبتا سرد است و میانگین درجه حرارت سالانه از شمال به جنوب افزایش می یابد به گونه ای که میانگین سالانه دمای شهرستان فریمان ۱۲.۲درجه سانتی‌گراد بوده و سردترین منطقه خراسان رضوی محسوب می شود. در حالیکه شهرستان سبزوار با دمای میانگین سالانه۱۸.۲درجه سانتی‌گراد گرمترین نقطه استان محسوب می شود. میانگین بیشینه دمای استان ۲۲.۴ درجه و میانگین کمینه دمای استان طی دوره آماری ۸.۸ درجه سانتی‌گراد محاسبه شده است.کمینه مطلق استان خراسان رضوی مربوط به شهرستان قوچان با ۲۵.۴- درجه سانتی‌گراد و بیشینه مطلق مربوط به سرخس با ۴۷.۶ درجه سانتی‌گراد می باشد. میانگین سالانه دمای استان خراسان رضوی ۱۵.۶درجه سانتی‌گراد می باشد.
در میان ایستگاههای مورد مطالعه استان خراسان رضوی، شهرستان فریمان و قوچان با میانگین سالانه ۸ روز و ۷.۹ روز طی دوره آماری بیشترین تعداد روزهای یخبندان و سرخس و کاشمر با میانگین سالانه ۳.۱ روز طی دوره آماری کمترین تعداد روزهای یخبندان استان را دارا ست. بطور کلی میانگین سالانه تعداد روزهای یخبندان استان ۵.۷ روز می باشد. و بطور کلی مقدار آن از شمال به جنوب استان کاهش می یابد.
در میان ایستگاههای مورد مطالعه استان خراسان رضوی، شهرستان قوچان با میانگین رطوبت نسبی سالانه ۵۵ درصد مرطوبترین شهر و شهرستانهای کاشمر وگناباد با ۳۹ درصد خشک ترین شهر استان می باشد. به طور کلی میانگین سالانه رطوبت نسبی استان ۴۶ درصد محاسبه گردیده است. و بطور کلی مقدار آن از شمال به جنوب استان کاهش می یابد.
میانگین سالانه ساعات آفتابی استان خراسان رضوی در دوره آماری ۳۰۳۸ ساعت محاسبه گردیده است که بیشترین مقدار به میزان ۳۲۸۸.۱ ساعت در شهرستان خواف و کمترین مقدار ۲۷۹۳.۷ ساعت مربوط به شهرستان درگز است. در ماههای سرد سال که فعالیت سیستم های هواشناسی افزایش می یابد بر مقدار ابرناکی آسمان افزوده شده و ساعات تابش آفتاب کاهش می یابد که کاهش طول روز در فصول سرد را نیز باید به آن افزود. در ماههای گرم سال ودر فصل تابستان که از مقدار پوشش ابری آسمان کاسته می شود، بر تعداد ساعات آفتابی افزوده می‌گردد که تغییرات طول روز در طول ماههای مختلف سال نیز بر تعدد ساعات آفتابی تاثیر می‌گذارد.
میانگین سالانه تبخیر استان خراسان رضوی در دوره آماری ۲۲۲۵.۷ میلی‌متر محاسبه شده است که بیشترین مقدار ۳۲۵۱.۵ میلی‌متر در شهرستان خواف و کمترین مقدار ۱۵۰۰.۲ میلی‌متر در شهرستان قوچان است.
بیشترین سرعت وزش باد در استان خراسان رضوی طی دوره آماری بلند مدت، ۲۸متر بر ثانیه در شهرستانهای تربت جام و تربت حیدریه و خواف ثبت گردیده است.
توده های هوای موثر بر استان خراسان رضوی طی فصل گرم سال که از اوایل بهار تا اوایل پاییز ادامه دارد عبارتند از: توده هوای مونسون که تاثیراتش بر روی استان به صورت بارشهای رگباری در نوار جنوبی، توده هوای گرم شاخ آفریقا که تاثیراتش به صورت افزایش دما و وزش باد نسبتا شدید در نیمه جنوبی استان، توده هوای سرد شمالی که بصورت بارشهای رگباری بر روی استان تاثیر گذار می باشد.
توده های هوای موثر بر استان خراسان رضوی طی فصل سرد سال که از اوایل پاییز تا اوایل بهار ادامه دارد عبارتند از: توده هوای مدیترانه ای که تاثیراتش بر روی استان بصورت بارشهایی به صورت رگبار، توده هوای دریای سیاه، و توده هوای سرد قطبی که بوسیله بارشهایی بصورت برف بر استان تاثیر می‌کنند. توده هوای گرم و مرطوب جنوبی نیز نفوذش در اوایل فصل بهار و تاثیراتش بصورت رگبار و رعد و برق می باشد.
باد محلی ديزباد يا تيزباد از جمله بادهای مهم در استان است در قسمت‌هايی از شهرستانهای نيشابور و مشهد می‌وزد و با توجه به شرايط مناسبی كه دارا می‌باشد، يک باد اقتصادی محسوب می‌گردد. منطقه وزش باد، در جنوب و جنوب شرقی شهرستان نيشابور در جنوب ارتفاعات بينالود واقع شده است. این باد محلی با جهت شرقی– غربی می‌وزد و اثرات فرسايشی آن در جنوب دشت نيشابور و تمايل درختان كوچک و بزرگ به سمت غرب، نشان از قدمت اين باد دارد. سرعت باد در حوالی نيمه شب كم شده و تا اوايل صبح ادامه دارد و در نيم روز سرعت باد به بيشترين مقدار خود می‌رسد. اين باد در طول سال تغيير جهت ناچيزی دارد.
