برفمرز چیست ؟
برفمرز یا خط برف به مرز نواحی پوشیده ازبرف و پهنههای بدون برف گفته میشود. برفمرز ممکن است فصلی باشد و ارتفاع قرارگیری آن در فصلهای سال تغییر کند. برفمرز دائمی به خطی گفته میشود که در بالای آن، برف در تمام طول سال ذوب نشده و باقی میماند.
پیشزمینه
تعریفهای ارائهشده از برفمرز ممکن است از نظر زمانی و فضایی متفاوت باشند. رد بسیاری از مناطق تغییرات برفمرز نشاندهنده تغییرفصل هاست . بالاترین ارتفاع برفمرز در یک محیط کوهستانی در پایان فصل ذوب برف ناشی از تغییرپذیری اقلیم است و بنابراین ممکن است در سالهای گوناگون ارتفاع برفمرز متفاوت باشد. برفمرز با استفاده از دوربینهای اتوماتیک،عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای اندازهگیری میشود. به دلیل امکانپذیر بودن تشخیص و تعیین برفمرز بدون اندازهگیریهای زمینی، این کار در مناطق دور از دسترس و صعبالعبور نیز میتواند انجام شود، بنابراین برفمرز به موضوعی مهم درمدل های هیدرولوژیکی تبدیل شدهاست.
میانگین ارتفاع یک برفمرز گذرا به نام «برفمرز اقلیمی» شناخته میشود و پارامتری مهم در تقسیمبندی مناطق بر اساس شرایط اقلیمی محسوب میشود. مرز میان منطقه انباشتگی برف و یخ و منطقه تخریب و فرسایش دریخچال طبیعی ، «برفمرز سالانه» نامیده میشود. منطقه یخچالی پایینتر از این برفمرز در فصل پیشین ذوب شدهاست. اصطلاح «برفمرز کوهستانی» نیز برای اشاره به برفمرز در سطوح غیریخچالی بهکار میرود. اصطلاح «برفمرز منطقهای» برای تشریح مناطق بزرگ مورد استفاده قرار میگیرد و «برفمرز دائمی» برای تعیین مرزی به کار میرود که در بالای آن برف در تمام طول سال باقی میماند.
برفمرزها در مناطق مختلف جهان
تأثیرات دو عامل ارتفاع و عرض جغرافیایی تعیینکننده موقعیت برفمرز در یک منطقه مشخص است. برفمرز در مناطق استوایی معمولاً در ارتفاع ۴٬۵۰۰ متری از سطح آب های آزاد قرار دارد. با حرکت به سمت مدارهای راس السرطان و راس الجدی ارتفاع برفمرز افزایش مییابد. در کوههای هیمالیامرز برفهای دائمی در ارتفاع ۵٬۷۰۰ متری قرار دارد، در حالی که بر روی مدار رأسالجدی هیچ برفمرز دائمی در سراسر کوه های آندبه دلیل خشکی زیاد و کمبود شدید رطوبت وجود ندارد. در سرزمینهای بالاتر از مناطق مداری با افزایش عرض جغرافیایی ارتفاع برفمرز بهطور پیوسته پایین میآید، بهگونهای که در نقاط مرتفع کوههای آلپ به کمتر از ۳۰۰۰ متر رسیده و در کلاهک های یخی در نزدیکی مناطق قطبی ، ارتفاع برفمرز به سطح دریا میرسد. فاصله نسبی از دریا و ساحل نیز میتواند بر ارتفاع برفمرز تأثیر بگذارد. در مناطق نزدیک به ساحل نسبت به مناطقی در درون خشکیها که در همان ارتفاع و عرض جغرافیایی قرار دارند به دلیل بارش برف زمستانه بیشتر و هچنین میانگین دمای تابستانه کمتر در مناطق ساحلی، برفمرز در ارتفاع کمتری قرار دارد. همچنین جریان های اقیانوسی بزرگمقیاس نیز میتوانند اثری مشخص بر مناطق وسیع بر جای بگذارند که در تغییر برفمرزها مؤثر است، مانند جریان اطلس شمالی که باعث گرمشدن شمال اروپا شده و حتی برخی از مناطق مجاور اقیانوس منجمد شمالی را تحت تأثیر قرار میدهد.
برفمرزها در ایران
مرز زیرین برفمرزهای دائمی در ایران شمالی در حدود ارتفاع ۴۲۰۰ متری و در ایران مرکزی و جنوبی در حدود ۴۸۰۰ تا ۵۰۰۰ متر است. این وضعیت باعث شده تا قلمرو گسترش یخچال های کوهستانی به قلههای مرتفع کوه های البرز و سبلان محدود شود. چون در هیچ نقطهای از ایران مرکزی و جنوبی ارتفاع کوهستانها به برفمرزها دائمی در حال حاضر (۴۸۰۰ تا ۵۰۰۰ متر) نمیرسند، بنابراین هیچ اثری از عملکرد یخچالهای کوهستانی در این نواحی به چشم نمیخورد. البته این امکان وجود دارد که به دلیل شرایط توپوگرافی، در برخی از کوهستانهای زاگرس مرتفع مانند زردکوه و دنا به علت تغذیه نسبتاً فراوان در فصل سرد، برفهای چندساله در ته درههای فرعی حاشیه قلهها باقی بماند ولی این برف های یخی (نِوِه) نقش چندانی در تحول ناهمواریها ندارند.
