یکی از چالشهای اصلی بشر که در طول دهههای اخیر مدام ذهنش را به آن مشغول کرده، مسئله تامین منابع آب شیرین در آیندهای است که به نظر میرسد چندان هم دور و دراز نخواهد بود.
آب در تاریخ چندین و چند هزار ساله بشر، همواره یکی از مهمترین فاکتورهایی بوده که باعث شده تمدنهای بزرگ پدید آمده و ببالند. حتی بسیاری بر این باورند که آب ارزشمندترین دارایی بشر است، چراکه اگر دسترسی به آب وجود نداشته باشد، امکان زیستن روی کره زمین برای انسان عملا صفر خواهد بود. به همین دلیل است که مسئله امنیت آب در قرن۲۱ بدل به یکی از اساسیترین مباحث جوامع بشری شده است.
البته این ذهنیت که عدهای فکر میکنند آب تمام خواهد شد، از نظر دانشمندان و اقلیمشناسان نادرست است، زیرا مقدار آبی که روی زمین وجود دارد، به همان مقداری خواهد بود که همیشه وجود داشته است؛ یعنی نه کم میشود و نه زیاد.
اما مسئلهای که ذهن متخصصان و بسیاری از سیاستمداران را نیز به خود مشغول کرده، امنیت آب یا همان امکان دسترسی به آب سالم است. به عبارتی، بسیاری فکر میکنند در آیندهای نهچندان دور شاهد اتمام منابع آب قابل استفاده بشر روی کره زمین خواهیم بود، چراکه انسان در حفظ و حراست از این مایه حیاتی اصلا و ابدا موفق نبوده است.
البته رشد جمعیت در سراسر جهان نیز بر این بحران قریبالوقوع دامن زده است اما مهمترین عاملی که این روند را سرعت بخشیده «تغییرات آب و هوایی» است که باعث شده روند کاهش منابع آب سالم در نقاط مختلف جهان تسریع شود. حالا این پرسش مطرح میشود که چه کاری از دست بشر مدرن برمیآید؟
سلامت آب آشامیدنی
در اغلب کشورهای توسعهیافته مانند استرالیا، دستورالعملهایی برای تشخیص و سنجش سلامت منابع آبی وجود دارد که با پیروی از آنها میتوان آب سالم را از ناسالم تشخیص داده و مورد استفاده قرار داد. البته در زمینه گندزدایی هم دستورالعملهای مشابهی وجود دارد که به سازمانهای ذیربط اجازه استفاده از هر نوع ضدعفونیکننده را به دولتها نمیدهند، چراکه ممکن است خطر همان گندزداها حتی از آلودگیهای رایج منابع آبی هم خطرناکتر باشد.
در واقع هر شهروندی که در کشورهای توسعهیافته زندگی میکند، آبی را مینوشد که از همه این فیلترها و از مراحل سنجش سلامت آب با موفقیت عبور کرده است. اما این اتفاق در کشورهای در حال توسعه یا جهان سوم رخ نمیدهد. البته سیستمهای تصفیه آب شهری در اغلب کشورهای جهان بهطور مداوم مشغول به کار هستند اما استانداردهایی که هر دولت برای تشخیص میزان سلامت آب دارد با دیگری متفاوت است، به همین دلیل در بسیاری از کشورهای فقیرتر با توجه به هزینه بهنسبت بالای گندزدایی آب، استانداردها و دستورالعملهای ضدعفونی کردن منابع را محدود و محدودتر میکنند تا از هزینههای تصفیه آب شهری بکاهند.
اما روی هم رفته تحقیقاتی که در این زمینه انجامشده نشان میدهد مسئله دسترسی بشر به آب سالم در جهان کنونی یکی از چالشهای اساسی جوامع بینالمللی است که در محافل دیپلماتیک و حقوق بشری هم به بحث گذاشته میشود.
آب از کجا میآید؟
منابع آبی که در سیستم آبرسانی شهری و روستایی در جهان مورد استفاده قرار میگیرد، عمدتا از محل بارندگیهای در طول سال است.
باران و برفی که در نقاط گوناگون جهان میبارد یا روی سطح زمین جاری میشود و به شریانهای فصلی و دائمی مانند رودخانهها و دریاها میپیوندد یا اینکه بلافاصله به درون خاک نفوذ میکند و به منابع زیرزمینی اضافه میشود.
البته متخصصان معتقدند هرقدر میزان آبهای سطحی کمتر باشند بروز بحران آب در جهان نیز به تعویق خواهد افتاد، چراکه نفوذ آب به درون خاک و پیوستن آن به منابع زیرزمینی خود باعث تصفیه طبیعی آب میشود که در نهایت موجب افزایش ذخایر آب سالم کره زمین میشود. هرچند در مواردی هم دیدهشده که منابع زیرزمینی آب در جهان بهدلیل دستکاریهای بشر آلوده شده است اما در مجموع امکان آلودگی آبهای سطحی به مراتب بیشتر از ذخایر زیرزمینی آب است.
