دیرینه‌اقلیم‌شناسی یا آب و هواشناسی دیرینه چیست ؟

(Paleoclimatology) مطالعه شرایط آب و هوایی گذشته کره زمین است. در واقع، هر گونه پژوهشی که اطلاعاتی درباره شرایط آب و هوایی کره زمین پیش از احداث ایستگاههای هواشناسی فراهم کند در زمره پژوهش های دیرینه اقلیم شناسی قرار می گیرد. بطورکلی، طولانی ترین داده های اندازه گیری شده در ایستگاه های هواشناسی در برخی از نقاط جهان نزدیک به ۱۵۰ سال گذشته را پوشش می دهند. حال آنکه مدت زمان ثبت داده های ایستگاهی در ایران کوتاه تر بوده و به حدود ۱۹۵۰ میلادی بر می گردد. در مقایسه با عمر طولانی کره زمین، اطلاعات ثبت شده در ایستگاههای هواشناسی بازه زمانی بسیار کوتاهی را پوشش می دهند. این در حالی است که برخی از عوامل تغییر دهنده اقلیم کره زمین در مقیاس های زمانی چند صد هزار ساله (همچون تغییرات مدار کره زمین) عمل می کنند و اقلیم کره زمین را دستخوش تغییر می کنند. از این رو، دانش دیرینه اقلیم شناسی در پی آن است تا با دستیابی به آرشیوهایی (Archives) از اقلیم دیرینه همچون رسوبات اقیانوسی و دریاچه ای، مغزه های یخی، رسوبات غاری، مرجان ها، حلقه های درختی و غیره و با بکارگیری روش های ویژه (Proxies) دیرینه اقلیم شناسی بر روی این آرشیوها، تغییرات اقلیم کره زمین در بازه های زمانی بلند مدت را بازسازی کند. چنین بازسازی هایی دانش ما را از شیوه پاسخگویی اقلیم کره زمین به واداشت های وارده بر آن بیشتر می کند و بواقع همچنان که از جمله مشهور “گذشته کلید آینده است” بر می آید می توان با بهره گیری از اطلاعات بدست آمده از پژوهش های دیرینه اقلیم شناسی با اطمینان بیشتری تغییرات اقلیمی آینده کره زمین را پیش بینی کرد. شاخه‌ای از  اقلیم شناسی  را که به مطالعه وضعیت اقلیم گذشته زمین می‌ پردازد دیرینه اقلیم‌شناسی می‌نامند این اقلیم ترکیبی است از علومی نظیر زمین شناسی ، جغرافیای دیرینه گیاهشناسی  و  جانور شناسی  در راستای اقلیم‌شناسی در دیرینه اقلیم‌شناسی به مطالعه آثار ونشانه‌هایی می‌پردازند که در نتیجه سیر تحولی اقلیم از گذشته‌های دور به جا مانده است امروزه یافته‌های این علم تصویری نسبتاً واضح از چگونگی تغییرات آب وهوایی طی ۵۰۰ الی۱۰۰۰ میلیون سال قبل به دست داده است بدیهی است  رویداد های اقلیمی با نزدیک شدن هر چه بیشتر به زمان حال دقیق تر وروشن تر می‌شود. دستاوردهای دیرینه اقلیم شناسی و نیز اسناد تاریخی  نشان می‌دهد که آب و هوا (اقلیم) در طول میلیون ها و هزاران سال گذشته تغییرات اساسی را تجربه کرده‌ است و دوره های خشک و مرطوب و سرد و گرم بطور متناوب جایگزین یکدیگر شده اند. نوسان‌های اقلیمی حتی در ۲۰۰ سال اخیر که آمار و داده‌های هواشناسی در مورد آن موجود است بسیار ملموس بوده‌اند. بعضی از  اقلیم شناسان نوسان های اقلیمی  را به تلاطم و امواج دریایی تشبیه می‌کنند که حرکت واقعی آن را تغییرات حقیقی اقلیم همچون گذار از دوره های یخچالی  و  بین یخچالی  تشکیل می‌دهند.