شاخص کیفیت هواچیست و اعداد آن چه معنایی دارند؟

شاخص کیفیت هوا یا AQI چیست؟

کیفیت هوا، زندگی و تنفس انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. همان گونه که وضعیت آب و هوا روزبه روز و حتی ساعت به ساعت تغییر می کند، کیفیت هوا نیز می تواند متغیر باشد. مدیریت پایش ونظارت بر کیفیت هوا در شهرهای بزرگ داده های مربوط به کیفیت هوا را به شاخص کیفیت هواتبدیل می کند و اطلاعات مورد نیاز را در اختیار عموم مردم قرار می دهد. بنابراین شاخص کیفیت هوایک ابزار کلیدی جهت آگاهی از کیفیت هوا، نحوۀ اثر آلودگی هوا بر سلامت و روش های محافظتی در برابر آلودگی هوا است.
AQI   به طور کلی شاخصی جهت گزارش روزانه کیفیت هوا است. این شاخص مردم را از کیفیت هوا )پاک بودن یا آلوده بودن آن( آگاه می سازد و اثرات سلامتی مرتبط با آن را ارائه می کند. به عبارت دیگر AQI  به اثرات سلامتی ناشی از مواجهه با هوای آلوده )ناسالم( می پردازد. شاخص کیفیت هوا(AQI)  برای پنج آلاینده اصلی هوا یعنی ذرات معلق، دی اکسیدنیتروژن، ازن سطح زمین، منوکسیدکربن و دی اکسیدگوگرد محاسبه می شود. AQI شاخصی است که برای گزارش روزانه‌ی کیفیت هوا به کار می رود و نشان می‌دهد که هوای اطرافتان چقدر تمیز یا آلوده است و این حد از آلودگی چه اثراتی ممکن است بر سلامتی شما داشته باشد. این شاخص بر اثراتی متمرکز است که ممکن است چند ساعت یا چند روز بعد از تنفس در این هوا با آنها مواجه شوید.
در شهر مشهد این شاخص برای ۶ آلاینده‌ی هوا اندازه‌گیری و روزانه گزارش می‌شود: منوکسیدکربن(CO)، ازن(O3)، دی‌اکسیدنیتروژن(NO2)، دی‌اکسیدگوگرد(SO2)، ذرات معلق زیر ۲٫۵ میکرون(PM2.5) و ذرات معلق زیر ۱۰ میکرون(PM10). بالاترین شاخص در بین این شش مقدار، به عنوان شاخص کلی آن روز گزارش می‌شود.

اعداد شاخص کیفیت هوا چه معنایی دارند؟

محدوده این شاخص بین ۰ تا ۵۰۰ متغیر است. هر چه شاخص بالاتر باشد، هوا آلوده‌تر و اثرش بر سلامتی بیشتر است. مثلا شاخص ۵۰ نشان‌دهنده‌ی هوای پاک با اثری خیلی کم بر سلامت عموم مردم است، اما شاخص ۳۰۰ نشان‌دهنده‌ی وضعیت هوای اضطراری است.شاخص ۱۰۰ عمدتا نشان‌دهنده‌ی مقدار مجاز آلاینده‌ها طبق استانداردهای ملی است و این مقداری است که برای حفاظت از سلامت عمومی تعیین می‌گردد. مقادیر زیر ۱۰۰ معمولا قابل قبول فرض می‌شوند اما با عبور شاخص از ۱۰۰، کیفیت هوا ابتدا برای گروههای حساس و سپس به تدریج برای همه ناسالم خواهد شد.محدوده ۰ تا ۵۰۰ شاخص کیفیت هوا معمولا به شش محدوده‌ی زیر تقسیم می‌شود که هر کدام با یک رنگ هم مشخص می‌شوند:

خوب: میزان AQI در این حالت بین ۰ و ۵۰ است. در این شرایط کیفیت هوا رضایت بخش و دارای ریسک سلامتی ناچیز و یا فاقد ریسک سلامتی است. این حالت را با رنگ سبز نشان می دهند. در کشور ما معمولاً به این حالت، وضعیت “پاك” اطلاق می شود.

متوسط:میزان AQI در این حالت بین ۵۱و ۱۰۰ است. کیفیت هوا در این شرایط قابل قبول است؛ اگرچه آلودگی در این سطح ممکن است برای تعداد بسیار کمی از افراد با ملاحظات بهداشتی خاص همراه باشد. در این شرایط افرادی که نسبت به ذرات معلق، دی اکسید نیتروژن و ازن حساسیت ویژه ای دارند ممکن است علائم تنفسی در آنها مشاهده شود. این حالت را با رنگ زردنشان می دهند. در کشور ما معمولاً به این حالت، وضعیت “سالم” اطلاق می شود.

ناسالم برای گروه های حساس:در این حالت میزان   AQI  بین ۱۰۱و ۱۵۰ است .بعضی از افراد گروه های حساس در این شرایط ممکن است اثراتبهداشتی خاصی را تجربه کنند اما عموم مردم تحت تأثیر قرار نمی گیرند. این حالت را با رنگ نارنجی نشان می دهند.

ناسالم: میزان AQI  در این حالت بین ۱۵۱ و ۲۰۰ است.در این شرایط هر فردی  ممکن است اثرات بهداشتی را تجربه کند. اعضای گروه های حساس بیش از سایرین اثرات جدی را بر سلامت خود تجربه می کنند. این حالت را با رنگ قرمز نشان می دهند.

خیلی ناسالم:در این حالت  AQI بین ۲۰۱ و ۳۰۰فرار دارد و هشداری برای سلامتی به حساب می آید و بدین معنی است که در این شرایط هر کسی ممکن است اثرات جدی سلامت را تجربه کند. این حالت را به رنگ بنفش نشان می دهند.

خطرناک:در این وضعیت AQI از ۳۰۰ بالاتر است و اخطاری جدی برای سلامت انسان و بیانگر شرایط اضطراری است. در این وضعیت تمام افراد جامعه تحت تأثیر اثرات بهداشتی جدی قرار می گیرند. این حالت را با رنگ خرمایی نشان می دهند.

این شاخص به علت حساسیت بیشتر امروزه جایگزین یک شاخص قدیمی‌تر یعنی “ضریب استاندارد آلودگی”(PSI) شده است.AQI بالاتر از ١٠٠ نشان دهنده هوای ناسالم است.

به صورت کلی  در صورتی که در منطقه زندگیتان AQIاز ١٠٠ بالاتر رفت به خصوص اگر هوا آفتابی باشد یا به علائمی مثل سنگینی قفسه سینه، سوزش چشم یا سرفه دچار شدید خودتان را از هوای آلوده دور نگه دارید و اقدامات زیر را انجام دهید:حتی المقدور در طول روزهایی که میزان آلودگی هوا بالاست در خانه بمانید. میزان بسیاری از آلاینده هوا در داخل خانه کمتر از خارج خانه است.اگر مجبورید از خانه خارج شوید، کارهای خود را به سرعت انجام داده و کمتر در معرض هوای آلوده قرار گیرید.
در شرایط آلودگی هوا از ورزش یا فعالیت جسمی شدید در خارج خانه اجتناب کنید؛ هرچه سریع تر تنفس کنید این هوای آلوده بیشتری را وارد ریه‌های خود می‌کنید.این اقدامات معمولاً در کودکان و بزرگسالان سالم جلوی ایجاد علائم را خواهد گرفت. اما اگر در نزدیکی یک منبع آلوده کننده مشخص زندگی می‌کنید یا بیماری مزمن قلبی یا ریوی دارید با دکتر خودتان مشورت کنید.