چشمه گراب ، چشمه ای آتشفشانی در مشهد

معمولا هرگاه به چشمه آب فکر می‌کنیم، ناخودآگاه از مناطق خشک کشور مثل دشت مشهد غافل شویم. چشمه گراب مشهد که بازمانده‌ای از تاریخ زمین‌شناسی شاید چندین میلیون ساله است، برخلاف این باور، در دل گرمای دشت مشهد جاخوش کرده و آماده التیام بخشیدن به خستگی تن و بیماری‌های مسافران و بومیان است.

خیلی‌ها نمی‌دانند چشمه گراب مشهد کجاست. شاید حتی خیلی‌ها اسم این چشمه را هم نشنیده باشند. از آنجایی که چشمه گراب در مسیر جاده قدیم مشهد- نیشابور واقع شده، پس از احداث اتوبان جدید مشهد -نیشابور، به دور از مسیر رفت‌وآمد قرار گرفته و این باعث‌شده خیلی‌ها آشنایی لازم را با آن نداشته باشند. باید خاطرنشان کرد که چشمه گراب مشهد یک چشمه نیست، بلکه یک مجموعه از چندین چشمه است که چشمه‌های بزرگتر با فواصل ۵۰۰ متری به صورت تپه‌هایی آتش‌فشانی از دل مجموعه‌ای از غارهای زیرزمینی که تا به حال کسی موفق به نقشه‌برداری و کشف آن نشده بیرون زده‌اند و طبیعتی بی‌بدیل را ایجاد کرده‌اند. آب این چشمه دارای مواد معدنی فراوانی مانند املاح کلر،کلسیم، منیزیم، سولفات و یونهای بی‌کربنات است که برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌های پوستی و درونی، مورد استفاده مردم محلی و راه‌بلدان دشت مشهد است.این چشمه یکی ازجاهای دیدنی مشهد به شمار می آید.

معرفی چشمه گراب مشهد

چشمه گراب مشهد دومین چشمه مطرح در خراسان رضوی بعد از چشمه آب گرم کلات است. نام چشمه گراب یا گوراب در ابتدا از ترکیب دو کلمه گور و آب ساخته شد که به معنای آب ساکن و راکد است. زیرا زمانی‌که این نام را بر این چشمه‌ها نهاده‌اند توانایی کشف سرچشمه و مبدا آن وجود نداشته و نمی‌دانستند که این چشمه‌ها به شبکه عظیمی از غارها و سفره‌های زیرزمینی متصل‌اند و به هیچ‌وجه راکد نیستند، بلکه مدام در حال جوش و خروشند و از دل زمین بر می‌آیند.بدلیل وجود املاح معدنی در چشمه‌ها، طعم آب بسته به میزان هریک از املاح شور، ترش یا تلخ شده است و به گفته ساکنین روستای باغچه که در نزدیکی چشمه‌ها قرار دارد، این چشمه‌ها حتی در زمستان هم هیچگاه یخ نمی‌زنند.آب چشمه گراب مشهد در دهانه‌هایی مخروطی به شکل آتش‌فشان که شاید روزگاری در اعماق دریایی عظیم بوده‌ باشند قرار دارد و در دل آن حوضچه‌ها با رنگ‌های متنوعی مثل زرد لیمویی، سبز یشمی و سرخ مسی واقع هستند که منظره‌ای غیرقابل باور از زیبایی کمیابی را پدید آورده است.تعداد چشمه‌ها جمعا حدود دوازده تاست که در چند هکتار بخش شده‌اند. البته باید خاطرنشان کرد که تمام این دوازده خروجی، دهانه‌های بزرگ و قابل دسترس ندارند و بعضا صرفا روزنه‌هایی در سطح پوسته زمین‌اند. فاصله چشمه‌ها با هم حدود ۵۰۰ متر است. چشمه اصلی گررو نام دارد که تلفظی محلی از همان گراب است و رنگ آب آن سبز یشمی است. این چشمه‌ای ایست که معمولا در آن آبتنی هم می‌کنند.از آنجا که نوجوانان محلی در روزهای سوزان فصول گرم دشت، دل به آب چشمه گراب می‌زنند، طناب‌هایی رنگی به اطراف دهانه چشمه بسته‌اند تا به کمر خود ببندند و از غرق شدن جلوگیری کنند. آب چشمه گازدار است و حباب‌ها مدام از پایین به بالا در حرکت‌اند. آب به دلیل وجود املاح چشم و نقاط نازک پوست را خواهد سوزاند! پس مراقب باشید. لازم به ذکر است که دمای چشمه گراب مشهد با دمای محیط یکی است. به دلیل عمق نامعلوم چشمه کسانی که به شنا مسلط نیستند، بهتر است از شنا در چشمه‌ها بدون وسایل ایمنی خودداری کنند.

چشمه گراب مشهد کجاست؟

اگر برای‌تان سوال است که آدرس دقیق چشمه گراب مشهد کجاست، یا مسیر چشمه گراب مشهد کجاست و از کجا می‌گذرد، اصلا جای نگرانی نیست. مسیر مشهد تا چشمه گراب حدود ۴۵ کیلومتر است. کافی‌ است به سمت خروجی جنوب شرقی مشهد یعنی به سمت نیشابور حرکت کنید. در مسیر چشمه گراب هدف شما رسیدن به روستای باغچه است.اگر از سمت جاده قدیم نیشابورحرکت کنید، نزدیک روستای باغچه این چشمه‌ها حدود ۱۰۰ متر آن طرف‌تر از جاده قرار دارند. اگر هم از سمت اتوبان مشهد نیشابور حرکت کنید، در شهر ملک‌آباد با کمک محلی‌ها از جاده فرعی ملک‌آباد به سمت باغچه حرکت کنید و سپس به سمت سرخس بروید. اندکی که از باغچه خارج شوید چشمه‌ها در دست راست شما قرار خواهند داشت و باید همان ۱۰۰ متر را به درون دشت بروید تا به چشمه‌ها برسید.

مشخصات و عمق چشمه گراب مشهد

همانطور که اشاره کردیم، چشمه گراب دارای دهنه‌های فراوانی است که هرکدام اندازه متفاوت، رنگ متفاوت و املاح متفاوتی را در خود جای داده‌اند. از برخی چشمه‌ها جوی‌های کوچکی جاری‌ است که تنها چند متری از دهانه چشمه آن طرف‌تر می‌روند و سپس در دل زمین محو می‌گردند. دهنه اصلی چشمه که از همه نیز پرآب‌تر است، تپه‌ای است که حدود ۲۰ متر از سطح زمین ارتفاع دارد و سپس حفره‌ای در وسط تپه که ۶ تا ۸ متر که نسبت به شرایط متغیر است تا سطح آب فاصله دارد. قطر دهانه این تپه حدود ۱۰ متر و قطر دهانه چشمه ۷ متر است. تقریبا به‌طور دائم از دهانه گاز در حال متساعد شدن است.یکی دیگر از دهانه‌های مهم نیز درون تپه‌ای به ارتفاع ۷۰ متر از سطح زمین قرار گرفته است. ارتفاع حفره و فاصله تا آب این چشمه نیز مانند چشمه قبلی است و دهانه حفره با سطح آب حدود ۶ تا ۸ متر فاصله دارد.تا به حال کسی نتوانسته منبع دقیق چشمه گراب را پیدا کند و عمق آن نیز نامشخص است. به گفته روستاییان چندین مطالعه زمین‌شناسی و چند غواص هم که برای کشف منبع چشمه به آنجا رفته بودند، ناموفق بوده‌اند. بنابر نظر کارشناسان محیط زیست استان خراسان رضوی، تحقیقات بر روی سنگ‌های منطقه و تاثیر و نوع گازها و مواد معدنی موجود در آب، ارتباط این چشمه با اعماق بسیار زیاد است. آب چشمه‌ها از نظر املاح معدنی به ترتیب میزان موجود در آب حاوی یون‌های سدیم کلرور، یونهای بی‌کربنات، کلسیم، منیزیم و سولفات است که همین مواد معدنی باعث ایجاد مشخصه‌های منحصر به‌فرد این چشمه‌ها شده است.

خواص درمانی چشمه گراب مشهد

قطعا نمی‌توان به طور قاطع گفت که این بخش سندیت علمی آزمایشگاهی داشته باشد، زیرا به دلیل دورافتادگی تحقیقات کافی روی خواص این چشمه صورت نگرفته است. ولی با توجه با مواد معدنی موجود در آن و تجربه حداقل چند صد ساله محلی‌ها، باور بر این است که این چشمه درمان‌کننده مشکلاتی از قبیل ازدیاد ترشحات بزاق، مشکلات لوزالمعده، معده و صفرا، افزایش ادرار جهت دفع مواد زاید و سنگ کلیه و بیماری‌های مفصلی بسیار کمک‌کننده است. همچنین مردم محلی از دیرباز برای درمان زخم‌های سطحی پوست، از آب چمشه گراب مشهد به دلیل خاصیت ضدباکتریایی مواد موجود در این آب بهره می‌جسته‌اند.

بهترین زمان برای سفر به چشمه گراب مشهد

این است که سعی کنید تا حد امکان در روزهای گرم سال به سوی چشمه گراب راهی شوید. چراکه این چشمه، چشمه‌ی آب گرم نیست و امکان آب‌تنی در روزهای سرد در آن وجود نخواهد داشت. همینطور به دلیل محیط بیابانی و عدم وجود مناطق مسکونی، حتما اگر قصد کمپ‌زدن دارید، به صورت گروهی اقدام به این امر کنید.

نزدیک‌ترین مناطق مسکونی به چشمه گراب

روستای باغچه: ۴ کیلومتر

شهر ملک آباد: ۶ کیلومتر

شهر مشهد: ۴۵ کیلومتر 

مشکلات چشمه گراب مشهد

 شاید بتوان یکی از اصلی‌ترین مشکلات را جاده ضعیف منتهی به چشمه‌ها دانست. از آنجا که چشمه گراب مشهد در مسیر قدیم جاده مشهد نیشابور قرار گرفته‌ است، پس از ایجاد اتوبان جدید مشهد باغچه، از مسیر تردد به دور ماند و این باعث شد تا دیگر هزینه‌ای بر روی جاده قدیم صورت نگیرد که در طی سالیان، تاثیر منفی خود را گذاشته است. از طرفی کارگاه‌های سنگ‌بری اطراف نیز طی سالیان گذشته، بخشی از اثر مخرب خود را بر روی محیط زیست منطقه گذارده و هنوز هم جای مکعب‌های خالی در دل زمین سنگی پابرجاست. ولی دست نقاش عالم هست در همانجا هم قلم خود را به رنگ آب‌های چشمه آمیخته و آثاری بی‌بدیل از رنگ و قریحه را بر سنگ‌ها نقش بسته است. البته پیگیری‌های اداره کل محیط زیست خراسان رضوی در این زمینه و نصب تابلویی بر سردر جاده فرعی آن، جلوی دست درازی این کارگاه‌ها از این میراث طبیعی کشورمان را گرفته است.