تاثیرات اقلیم بر گردشگری

آب وهوا یکی از مهمترین عوامل ژئوفیزیکی است که در الگو دهی فضای جغرافیایی وشکل دهی شرایط زیست محیطی مشارکت دارد و نقش مهمی در استقرار یا عدم استقرار سکونتگاه های انسانی ایفا می کند.انسان در واقع،مناطقی را بعنوان سکونتگاه برمی گزیند که بالاترین میزان آسایش اقلیمی را داشته باشد و توریسم به عنوان یکی از مهم ترین فعالیتهای انسان در این زمینه حرف اول را می زند.بنابراین،اقلیم معیار مهمی در استقرار مراکز گردشگری است، به طوری که مطالعه ویژگی های اقلیمی هر مکان می تواند در تعیین مناطق مورد نیاز برای گونه های خاصی از فعالیتهای گردشگری کمکهای شایان توجهی به برنامه ریزان ومدیران امر گردشگری نماید. در واقع یک اقلیم مناسب می تواند پاسخ های مثبت گردشگران را در پی داشته باشد وگردشگران نیز برنامه سفر خود را با توجه به شرایط اقلیمی و جوی مقصد مورد نظر برنامه ریزی کنند.در این تحقیق سعی شده است  از آب هوا که بعنوان یکی از توانهای محیطی از  مهمترین عوامل شکل گیری وتکوین شهرها،روستاها واکوسیستم ها به شمار می آید، بعنوان پایه ای برای اجرای طرح های توسعه پایدارگردشگری به منظور بهبود وضعیت معیشت انسانی مورد استفاده قرار گیرد وهمچنین بررسی اثرات متقابل گردشگری وآب وهوا وتغییرات آب وهوایی مورد تاکید قرار می گیرد.

آب وهوا وتوریسم به عنوان اجزای  اصلی یک سیستم به طرق مختلف بر یکدیگر تاثیر گذاشته ودر تعامل با یکدیگر بحث جدیدی را به عنوان اقلیم شناسی توریسم مطرح می نمایند.توریست،سازمانهای توریستی و برنامه ریزان توریسم در یک منطقه همگی نیاز دارند تا به نقش واهمیت اقلیم و پارامترهای موثر اقلیمی درصنعت توریسم به طور قابل ملاحظه ای توجه نمایند؛چرا که امروز توجه به توریسم ونقش آن در گسترش فعالیت های اقتصادی،ایجاد اشتغال و برآورد نیازهای جسمی وروحی انسان،بیش از پیش خصوصآدر جوامع صنعتی وپیشرفته،اهمیت یافته است .

بدین منظور اقلیم واصولا اندازه گیری پارامترها وعناصر جوی چه در کوتاه مدت وچه در بلند مدت باید مورد توجه برنامه ریزان ودست اندر کاران صنعت گردشگری قرار گیرد.چرا که توریست وصنعت توریسم به اطلاعات اقلیمی در قبل،حین و بعد از اجرای برنامه های توسعه ای و زمان بهره برداری از سایتها وجاذبه ها نیاز دارد.گردشگری پایدار،با الهام گرفتن از تعریف توسعه پایدار،«عبارت است از گردشگری که نیازهای نسل حاضر را پاسخ می دهد بدون اینکه از ظرفیتهای مربوط به نسلهای آینده برای رفع نیازهای خود مایه بگذارند».توریسم پایدار به نحوی برنامه ریزی واجرا می شود که بر محیط زیست،اقتصاد وفرهنگ جامعه میزبان اثر منفی بر جای نگذاردگردشگری یکی از مهم ترین بخشهای اقتصادی جهان به شمار می رود که حساسیت خارق العاده ای نسبت به هوا و آب وهوا نشان می دهد.آب وهوا تاثیر بسیار قوی بر صنعت گردشگری واوقات فراغت اعمال می کند. به طوری که در برخی از مناطق جهان،پیش بینی  وضعیت گردشگری بر اساس آب وهوا صورت می گیرد.

روابط بین آب وهوا وصنعت توریسم

گردشگران شرایط آب وهوایی مطلوب را می پسندند.از آنجا که بیشتر فعالیتهای گردشگری در محیط بیرونی صورت می گیرد لذا داشتن محیطی زیبا وشرایط مطلوب آب وهوایی فاکتوری کلیدی در جلب رضایت بازدید کننده وعنصری بنیادی جهت تداوم موفقیت مقاصد گردشگری است.تغییرات آب وهوایی از یک طرف وافزایش بی رویه فعالیتهای انسانی ناشی از فعالیتهای گردشگری از طرف دیگر،این موازنه را به هم زده است.یعنی باتغییرات اقلیمی مقاصد گردشگری مورد تهدید قرار گرفته اند

آب و هوا به عنوان عامل مکان در توریسم:

همان طور که می دانیم  هر فعالیت اقتصادی نیازمند یک بستر مکانی است که در علوم جغرافیایی به این مکان،فضای جفرافیایی اطلاق می شود. این فضای توریستی تامین کننده فعالیتهای توریستی است و برای ارزیابی یک مکان به منظور ایجاد زیرساخت های گردشگری،مطلوب بودن آب وهوای آن مکان وجذاب بودن محیط فیزیکی مد نظر قرار می گیرد.

نکته مهم برای گردشگران علاوه بر مسایل وعناصری نظیر میراث فرهنگی وامنیت،مکان یابی نقاط ومحل های گردشگری با در نطر گرقتن شرایط آب وهوایی به لحاظ ریزشهای جوی،ویژگیهایی دمایی،سرما وگرمای شدید،کولاک برف و یخبندان ونظایر آن است که با آگاهی از آنها نقاط مورد نظر خود را از لحاظ اقلیم اسایش در فصلهای مشخص سال انتخاب  ومورد برنامه ریزی قرار می دهند.

هراندازه یک منطقه از مطلوبیت آب وهوایی بیشتری برخوردار باشد از درآمدهای بیشتری برخوردار می گردد وهرقدر فصل مناسب توریستی طولانی تر گردد استفاده های بیشتری از جاذبه های  توریستی به عمل می آید وسرانجام این امر موجب سود آوری بیشتر در این زمینه می گردد.

شرایطی اقلیمی و محیطی مناطق گوناگون باعث ایجاد دو شکل توریسم تابستانی وزمستانی می شود.

۱.توریسم تابستانی

عوامل جذب گردشگر در فصل تابستان:

الف)دوره درجه حرارت مناسب فصل تابستان

ب)آفتابی بودن روزها

ج)رطوبت نسبی وپوشش گیاهی

د)ناهمواریها وذخیره آب

برای تفریحات تابستان،تعداد روزها با درجه  حرارت روزانه ۱۵تا۲۰ درجه سانتی گراد ورطوبت نسبی ۵۶-۷۰ درصد را مطلوب می دانند.در برنامه ریزی گردشگری،رطوبت نسبی ۵۶-۷۰ درصد سطح مطلوب تلقی می شود ودر هوای مرطوب رطوبت نسبی بالای ۸۶ درصد ناراحت کننده خواهد بود.مطالعه مدت آفتاب درخشان باتوجه به میزان آسمان صاف، بدون ابر وروزهای آفتابی محاسبه می شود. مدت آفتاب درخشان در دوره ای معین  می شود که حد متوسط درجه حرارت روزانه از ۱۵ تا۲۰ درجه سانتی گراد در فصل تابستان،و۵تا۱۵ درجه سانتی گراد در فصل زمستان باشد

۲.توریسم زمستانی:

به ارتفاع برف ومدت زمان آن بستگی دارد.ارتفاع برف مطلوب ۶۰-۴۰ سانتی متردر یک دوره طولانی می باشد.

آب وهوا به عنوان منبع طبیعی

آب وهوا منبع طبیعی وثروت عظیم اقتصادی برای گردشگری است وعنصری است که تسهیلاتی را برای توریسم فراهم می آورد واز این طریق موجب جلب رضایت گردشگران می شود.آب وهوا همراه با موقعیت جغرافیایی،توپوگرافی،چشم انداز،اساس منابع طبیعی برای گردشگری وتفریح را تشکیل می دهند

آب و هوا بعنوان جاذبه ای در توریسم:

آب وهوا می تواند یک جاذبه محسوب شود و نقش تعیین کننده ای در انتخاب مقاصد گردشگری داشته باشد. موقعی که گردشگران درباره خرید محصولی فکر می کنند به طور طبیعی  شاخصهای مهمی مثل کارایی،استحکام،خدمات وقیمت را مدنظر قرار می دهند.در این رابطه آب هوا قابل ارزیابی است ،زیرا یک منبع طبیعی است که بخشی از تولید را تشکیل می دهد.مطالعات نشان می دهدکه هوا و اقلیم به همراه ایمنی و وضعیت سیاسی–اجتماعی مقاصدگردشگری،بالاترین سهم وتاثیر رادر انتخاب مقاصد گردشگری داراست.

آب و هوا بعنوان عامل محدود کننده:

اگر چه ویژگیهای آب وهوایی  یک منطقه لزوما تعیین کننده ظرفیتهای گردشگری نیستند ولی بعنوان فاکتور اقتصادی مهم  مورد توجه دست اندرکاران وبرنامه ریزان امر توریسم می باشد. وقتی این خصوصیت از دیدگاه توریسم بررسی می گردد،مشخص می شود که عملا بعضی از مناطق  به دلیل شرایط اقلیمی که محدودیت فعالیت توریستی را ایجاد می نمایند،دارای پتانسیل کمی جهت جذب توریست می باشند.مدیران بخش توریسم هیچگاه برروی چنین نواحی برنامه ریزی نمی کنند.اثرات اقتصادی ناشی از تغییرات اقلیمی از دیگر مواردی است که بر پیکره صنعت  توریسم می تواند وارد گردد.از سوی دیگر گردشگرانی که این مناطق را برای گردش انتخاب می کنند آنها را نامناسب می یابند؛به طور مثال هزینه رفت وآمد یا حاکمیت وضعیت عدم آسایش حرارتی مثل تنشهای سرما یا گرما،اتلاف سرمایه وغیره،کاملا براساس نوسانات وتغییرات هوا واقلیم ایجاد می شود.

چارچوب مفهومی تاثیرات اقلیم بر گردشگر وصنعت گردشگری

اقلیم گردشگری شامل سه جزء اصلی می باشد که عبارتند از اثرات حرارتی(دما،رطوبت،وزش باد و…)، اثرات فیزیکی(گرد وغبار آزار دهنده،بارشهای ممتد وسیل آساو هوای نامساعد) واثرات زیبا شناختی(تابش مطلوب خورشید،وجود ابرهای زیبا وتعداد ساعات آفتابی مناسب).این عوامل بر رفتارها وبرخوردهای گردشگران  تاثیر گذار بوده وپیش بینی تقاضا،برنامه ریزی های تسهیلات گردشگری ،زمانبندی سفر ومیزان کاربرد جذابیت  آب وهوا در بازار یابی گردشگری مقصد گردشگری را تحت شعاع قرار می دهد.

در واقع مهمترین عوامل اقلیمی تاثیر گذار بر احساس آسایش گردشگران شامل موارد زیر می باشد:

جنبه هایی از اقلیم گردشگری

۱.دمای هوا ۲. رطوبت هوا ۳.جریان هوا ۴. نوع پوشش ۵. بارش ۶. دمای متوسط تشعشعی ۷. میزان فعالیت

تغییرات آب وهوا وتوریسم

گردشگری صنعتی است که بشدت وابسته به آب وهوا  وتغییرات آن می باشد. تغییر اقلیم جهان به احتمال زیاد بزرگترین چالش قرن خواهد بود و این چالش برای مناطق توریستی ناپایدار بسیار حیاتی خواهد بود زیرا نه تنها این تغییرات اقلیمی منابع حیاتی آنها  تحت تاثیر قرار خواهد گرفت بلکه بر سلامتی انسان  نیز اثرات منفی قابل توجهی خواهد داشت. فعالیتهای گردشگری بطور مستقیم وغیر مستقیم بر اکوسیستمها تاثیر می گذارند چرا که بر اثر این فعالیتها،تغییرات محیطی و از جمله تغییر در آب وهوا رخ می دهد که متعاقبا سبب برهم زدن نظام اکولوژیکی زمین می شود.

اما زمینه تغییر آب وهوا در زیر مجموعه تغییرات محیطی که مسبب آن گردشگری است عبارتنداز:

۱.تغییر در پوشش وکاربری زمین:

تغییر زمین یک عامل مهم در آزاد شدن گازهای گلخانه ای می باشد.

۲.استفاده از انرژی:

استفاده از انرژی دامنه وسیعی از پیامدهای محیطی را به بار می آورد.تا حدود زیادی این امر بدان علت است که ۸۵درصد استفاده از انرزی دنیا بر مبنای مصرف سوختهای فسیلی می باشدومنجر به صدور گازهای دی اکسید کربن،اکسیدهای نیتروژن،بخار آب و…می شود.این انتشار گازها،منجر به تغییر اتمسفر شده وچرخه زیست شیمیایی را تحت تاثیر قرار می دهد. استفاده از انرژی برای گردشگری  می تواند به اهداف مربوط حمل ونقل واهداف مربوط به مقاصد (اقامتگاه،غذا و…) تفکیک شود.

اثرات تغییر آب وهوا برگردشگری:

تغییرات آب وهوا بر گردشگری می تواند معانی عمده ای برای صنعت گردشگری داشته باشد.

۱.اثرات بر مقاصد گردشگری:تغییرات حاصله در آب وهوا،نظام اکولوژیکی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد.

۲.اثرات بر تقاضای گردشگری:که منجر به تغییر رویه  از لحاظ انتخاب منطقه جغرافیایی مقصد وهمچنین فصل

گردشگری می گردد.

 گردشگری و آب وهوا بعنوان یک خیابان دو طرفه:        

نیمه بالایی نمودار منعکس کننده راه های مختلفی است که در آنها گردشگری آب وهوا را تحت تاثیر قرار می دهد؛مانند مطالعه مصرف انرژی،انتشار گازها و… اقدامات سیاستگذاران گردشگری در نتیجه با توجه به بحث تعدیل،تلاش برای کاهش تشعشعات حاصله به لحاظ گردشگری است.نیمه پایینی نمودار معرف نتایجی در مورد اثر آب وهوا بر گردشگری می باشد بر مبنای پیش بینی ورودی گردشگران،مطالعه رفتاری وادارکی.در اینجا اقدامات جنبه تطابقی را در بر می گیرد.

در اين ميان بايد به گونه اي دقيق و از ديدگاه جامع به اين تغييرات نگريست و بررسي کرد که چگونه اين تغييرات مي تواند بر مقاصد گردشگري تاثيرگذار باشد، وسعت، شدت و پايداري آن ها چگونه است، آيا اين تغييرات بر برنامه هاي بلند مدت گردشگري تاثير خواهند گذاشت؟ آيا مي توانند مسير جريانات گردشگري را تغيير دهند؟ آيا اين تغييرات فقط تهديد به شمار مي آيند يا اينکه مي توانند فرصت هاي جديدي را براي مناطقي که تاکنون رونق گردشگري نداشته اند به ارمغان آورند و اگر چنين است برندگان و بازندگان اين تغييرات چه کساني هستند. حقايق پيش رو نقش مديران گردشگري را در چگونگي مواجهه با تغييرات اقليمي بيش از پيش آشکار مي سازد. استراتژي هاي اتخاذ شده توسط آن ها براي تطبيق با شرايط جديد، کاهش اثرات يا استفاده از تغييرات ايجاد شده به عنوان فرصت در موفقيت مقاصد گردشگري بسيار تعيين کننده خواهد بود.