پژوهشگران زمین شناسی معتقدند ساختار این دریاچه متعلق به دوران دوم و سوم زمین شناسی است که بر اثر عوامل کوه زایی به وجود آمده است.
طبیعت گردان و طبیعت دوستان علاقه فراوان به پدیده های طبیعی مانند بزنگان دارند به همین دلیل این دریاچه طبیعی سالانه میزبان هزاران بازدیدکننده و طبیعت دوست است.
دریاچه بزنگان در بلندی های کپه داغ و در ۱۳۰ کیلومتری جاده مشهد به سرخس در جنوب کوه های هزار مسجد واقع شده و وسعت آن حدود ۸۰ هکتار و بیشترین عمق آن ۱۲ متر است.
آب این دریاچه از بارندگیهای سالانه و چشمه های کوچک حاشیه و کف دریاچه تامین می شود و تاکنون ۳۳ گونه فیتوپلانگتون جلبکی در آن شناسایی شده است.
دریاچه بزنگان در فصول مختلف سال محل تجمع پرندگان مهاجر است و همه ساله در پاییز و زمستان و نیز اوایل بهار، زیستگاه فوق العاده ای برای گذراندن فصل سرمای پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی است و از معروف ترین پرندگانی که به این منطقه سفر می کنند می توان از فلامینگو نام برد.
سازمان حفاظت محیط زیست در جهت حفظ و بهره‌وری معقول از این پدیده طبیعی و نگهداری اصالت و تعادل اکولوژیکی آن، برنامه‌هایی طی یک سال گذشته اجرا کرد که موجب بهبود وضعیت این اثر ملی طبیعی شد.
بازندگی امسال و حیات دوباره بزنگان
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با اشاره به اینکه بارندگیهای امسال موجب جان بخشی دوباره به ‘دریاچه بزنگان’ تنها اثر ملی طبیعی در این استان و افزایش سطح آب آن شده است افزود:وضعیت دریاچه بزنگان تا پیش از بارشهای بهاری امسال بسیار نگران کننده و همراه با دغدغه فراوان بود. 
جواد دامن‌پاک به فقدان امکان اندازه گیری میزان افزایش دبی آب ورودی به دریاچه بزنگان اشاره و بیان کرد: بالا آمدن سطح آب و نیز افزایش پوشش گیاهی حومه دریاچه اتفاقات خوشایند و دلگرم کننده‌ای است که برای این اثر طبیعی قابل مشاهده است.
وی افزود: بر این اساس امسال بزنگان از وضعیت با ثباتی برخوردار خواهد بود و به معنای واقعی می‌توان گفت این دریاچه با بارشهای اخیر جان گرفته است.
پاک دامن به تاثیر بارندگیهای امسال بر دیگر مناطق محیط زیست خراسان رضوی هم اشاره و بیان کرد: امسال وضعیت بارش در کل استان بسیار خوب بوده و همه مناطق از نظر پوشش گیاهی و پرآب شدن چشمه ها و آبگیرها وضعیت خوبی دارند. به ویژه در شهرستانهای جنوبی خراسان رضوی مانند گناباد و بجستان هر سال با مشکلات ناشی از خشکی مناطق و بی آبی برای وحوش مواجه بودیم اما به نظر می رسد این مشکل امسال رفع شده است.
وی افزود: همچنین بارندگیهای خوب اخیر میزان تهدید کانونهای گرد و غبار را کاهش داده زیرا افزایش پوشش گیاهی امکان برپایی گرد و غبار را کم می کند همچنین بهبود پوشش گیاهی و آب فراوان موجب افزایش جمعیت گونه های مختلف نیز خواهد شد.
بزنگان همچنان پرآب و یگانه
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی نیز در این زمینه گفت: با توجه به پایش انجام شده در خصوص وضعیت دریاچه که توسط کارشناسان خبره در زمینه تغییرات سطح دریاچه طی یک سال گذشته انجام و با بررسی تصاویر ماهواره‌ای دریاچه همراه بوده است شاهد وضعیت خوب دریاچه هستیم.
تورج همتی افزود: خوشبختانه به لحاظ اقدامات اجرایی خوبی که طی یک سال اخیر در حوزه دریاچه بزنگان از جمله اصلاح راههای تامین آب به دریاچه اتفاق افتاده و نیز افزایش چشمگیر حجم بارشها تغییرات سطح آب این اثر ملی روند مثبتی داشته است که در مقایسه تصاویر ماهواره‌ای سالهای گذشته این روند به وضوح قابل مشاهده است.
وی اضافه کرد: تغییرات نشان‌دهنده این است که سطح آب بزنگان نسبت به گذشته هم از نظر عمق و هم از لحاظ سطح افزایش قابل توجهی داشته است به نحوی که در حال حاضر بیش از ۶۰درصد حجم نهایی دریاچه آبگیری شده است.
او ادامه داد: حجم نهایی آب همان حجمی است که به تشخیص وزارت نیرو در افق ۲۵ ساله پیش‌بینی شده است.
مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی گفت:امیدواریم در صورت نزول بارشهای مناسب از نظر زمانی در سال آبی آینده و نیز اجرای طرحهای مدیریت آب با هماهنگی شرکت آب منطقه ای و مشارکت دستگاه‌های ذی نفع از جمله جهاد کشاورزی و منابع طبیعی شاهد شکوفایی هر چه بیشتر حیات اکولوژیک بزنگان باشیم که تنها پهنه آبی خراسان رضوی محسوب می‌شود.
درآمدزایی ۱۴ هزار دلاری هر هکتار تالاب
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی نیز با اشاره به ارزش تالاب‌ها و پهنه های آبی در حوزه محیط زیست و تنوع زیستی گفت: تالاب‌ها به عنوان یک اکوسیستم به دلیل نقش مولدگونه ای که دارند در حکم گهواره‌های تنوع زیستی بوده و نقش مهمی در بقای انواع گونه‌های گیاهان و جانوری وابسته به خود ایفا می کنند.
عرفانی با بیان اینکه تالاب‌ها و دریاچه‌ها از زیست گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی حمایت می‌کنند ادامه داد: این پهنه‌های آبی، ذخیره گاه بسیار مهمی از مواد ژنتیکی (وراثتی) گیاهی هم محسوب می‌شوند بنابراین حفاظت و صیانت از آنها آثار و فواید متعدد و فراوانی را دارد. 
وی با اشاره به اینکه جایگاه تالاب‌ها و دریاچه‌ها از نظر گردشگری با وجود جاذبه پرندگان مهاجر و همچنین به لحاظ تفرجگاهی اهمیت بالایی دارد افزود: تالاب‌ها ارزشهای متعددی دارند و هر هکتار تالاب قابلیت ایجاد ۱۴ هزار دلار درآمد را دارد.
او تاکید کرد: برای حفظ محیط زیست، تنوع زیستی و البته درآمدزایی باید نسبت به حفاظت و صیانت از پهنه های آبی کوشید
