معرفی پارک ملی تندوره
پارک ملی تندوره یکی از بزرگترین مناطق حفاظت شده ایران است که میتوان پلنگ ایرانی را در آن یافت. این منطقه با طبیعت بکر و زیبای خود زیستگاه جانوران و رویشگاه گیاهان زینتی و دارویی بسیاری است.
تاریخچه
پارک ملی تندوره (تندور که طندور تلفظ میشود اسم کردی به معنای تنور هست) با مساحت ۷۳۴۳۵ هکتار در بهمن ماه سال ۱۳۴۷ بهعنوان منطقه حفاظت تندوره قرق شد و در اسفند ماه سال ۱۳۴۸ به پارک وحش تندوره تغییر نام یافت. در خرداد ماه سال ۱۳۵۰ قسمتی از شرق (ناحیه مجاور گردنه اللهاکبر) حذف و در بهمن ماه سال ۱۳۵۳ بهعنوان پارک ملی شناخته شد. در حال حاضر مساحت پارک ملی تندوره ۳۵,۵۴۰ هکتار و مساحت منطقه حفاظت شده تندوره ۹,۲۵۰ هکتار است.
موقعیت جغرافیایی
پارک ملی تندوره در شمال خراسان و نزدیک ترکمنستان واقع شده است. بر اساس تقسیمبندی مجموعه تندوره در شهرستان درگز و در حوزه آبریز هریرود و کشفرود و زیرحوزه رودخانه درونگر قرار گرفته است. پارک ملی تندوره که زمانی تفرجگاه و محل تفریح مردم درگز و قوچان بود، از زیباترین و عمیقترین درههای ژرف و پر شیب و تپه ماهورها بهرهمند است و از بهترین زیستگاههای جانوران وحشی به ویژه قوچ و میش اوریال است که چنانچه صبح زود یا غروب در این منطقه باشید گلههای کل و بز در حال چرا را میتوانید ببینید.
راه دسترسی به پارک ملی تندوره مسیر قوچان – درگز است که از سه نقطه میتوان به پارک دسترسی پیدا کرد.
- قریه اینچه کیکانلو (واقع بر سر راه درگز – قوچان) تا پاسگاه شکر آب (جنوب پارک) ۱۰ کیلومتر.
- از درگز تا پاسگاه چهلمیر (شرق پارک) ۳۰ کیلومتر.
- از نوخندان تا زیارتگاه بابانستان (شمال پارک) ۱۲ کیلومتر
مرتفعترین نقطه این منطقه قله قنبرعلی در جنوب محدوده به ارتفاع ۲۵۸۶ متر است و پستترین نقطه با ارتفاع ۸۸۴ متر در بخش شمالی محدوده قرار دارد.
پارک ملی تندوره به علت قرار گرفتن روی ارتفاعات کپه داغ در جنوب و غرب، تأثیر پذیر بودن از کویر قره قوم و جلگه پست درگز از سمت شمال دارای دو نوع آب و هوای متفاوت است. قسمتهای جنوبی و غربی پارک به علت وجود ارتفاعات بلند و تحت تأثیر تودههای هوایی مدیترانهای دارای آب و هوائی نسبتا سرد و رطوبت بیشتر و قسمتهای شمالی تحت تأثیر آب و هوای گرم و خشک کویر قره قوم و جلگه پست درگز دارای آب و هوایی نسبتا گرم و دارای رطوبت کمتر است.
ازنظرپوشش گیاهی درمنطقه انواع گیاهان علفی، بوته ای، درختی و درختچه ای قابل مشاهده است که گونه های غالب آن ارس، گون، زرشک، کرکو، باریجه، انجیر، گردو، درمنه، گوجه وحشی، آلبالوی وحشی، شیرخشت، چوبک، بومادران، سریش، آویشن و بارهنگ می باشد.
حیات وحش:
حیات وحش منطقه قوچ و میش، کل وبز، پلنگ، گراز، گربه پالاس، گربه جنگلی، گرگ، روباه، شغال، تشی و پرندگان آن کبک، تیهو، کوکر، سار، زردپره، سهره، بلدرچین، لیل، چکاوک، قمری،کورکور، دلیجه، سارگپه، کرکس، هما، قرقی، عقاب می باشد.
خزندگان این پارک هم شامل ۹ گونه مار غیر سمی، ۴ گونه مار نیمه سمی، ۵ گونه مار سمی، ۶ گونه سوسمار و لاکپشت میشوند.
کفچه مار، دال، قرقاول بالسفید و هما از گونههای در خطر انقراض تندوره محسوب میشوند.
منابع آبی:
با توجه به وجود تعداد زیادی چشمه، به دلیل آبدهی کم آنها مشکلاتی از نظرتامین آب وحوش درمنطقه وجود دارد که چشمه های چهلمیر، بید،رجبه، ادانه، قره نهه، مدخان، باش تپه، ایدلق، قره لوکه، کلاشک، توغی، تندوره، چرلاق، رف سو قابل ذکرمی باشد.
هدف از حفاظت:
با توجه به شرایط خاص تندوره (ارتفاعات کپه داغ) حفظ پوشش گیاهی منحصربفرد آن و حفاظت از تنوع جانوری درجهت تکثیرطبیعی وحوش از جمله قوچ و میش اوریال و پلنگ ایرانی از اهداف حفاظت منطقه می باشد.
عوامل تهدیدکننده منطقه
پارک ملی تندوره به لطف کوهستانی و صعبالعبور بودنش تاکنون بکر باقی مانده و بهواسطه سیمای طبیعی خود یکی از زیباترین بخشهای طبیعت دستنخورده ایران است.
احداث جاده و تفرجگاه در منطقه، در صورت عدم مطالعات کارشناسی شده از عوامل تهدید منطقه است. هر چند برخی کارشناسان از اساس با ایجاد تفرجگاه در منطقه مخالف بوده و آن را زمینهساز از بینرفتن گونههای جانوری و گیاهی و سیمای طبیعی دستنخورده آن میدانند. به عقیده اینان با ساخت تفرجگاه و احداث جاده، ضرورتا تاسیسات سرویس بهداشتی، دفع زباله و فاضلاب، امکانات محوطه و پارکینگ مراکز اقامتی و تفریحی ایجاد میشود و عواقب جبرانناپذیری از جمله ایجاد تنش برای حیات وحش و تخریب منطقه با حضور بیشتر مردم، هدر دادن منابع آبی منطقه، افزایش راههای دسترسی و راحتتر و نزدیکتر کردن شکارچیان، تلف شدن حیوانات در جاده و تعارض ساختمانها با سیمای طبیعی منطقه را به دنبال خواهد داشت. ساختارهای انسان ساخته باید با منظره طبیعی منطقه همخوانی داشته و در حداقل خود و از افق دید خارج باشند. در حال حاضر تفرجگاه چشمه چهلمیر ایجاد شده و تفرجگاه علیبلاغ و چرلاق نیز بهزودی در این منطقه احداث میشود.
فنسکشی نشدن پارک ملی تندوره یکی دیگر از عواملی است که میتواند تهدیدی برای حیات جانوری پارک باشد. هجوم حیوانات وحشی (گراز، آهو، قوچ و حتی پلنگ) به مزارع و باغات روستاییان علاوه بر وارد کردن زیان به کشاورزان، این حیوانات را در معرض شکار قرار میدهد.